EDUKACJA PRAWNA- CHOROBY ZAWODOWE

Choroby zawodowe!

Za chorobę zawodową uważa się schorzenie, które znajduje się w wykazie chorób zawodowych, o ile istnieje jednoznaczne lub wysokie prawdopodobieństwo, że zostało ono spowodowane działaniem szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy lub wynika z samego sposobu wykonywania pracy, określanych mianem „narażenia zawodowego” (art. 2351 Kodeksu pracy).

Ocena narażenia zawodowego uwzględnia wpływ:

czynników chemicznych i fizycznych – rodzaj czynnika, jego stężenie lub natężenie oraz średni czas ekspozycji zawodowej;
czynników biologicznych – rodzaj czynnika, określenie kontaktu z nim, czas jego utajenia oraz mechanizm działania lub sposób rozprzestrzeniania się czynnika, bez konieczności określania jego stężenia;
czynników uczulających (alergenów) – rodzaj czynnika i wykazanie kontaktu z nim w trakcie pracy, jeżeli występował w środowisku pracy, na narzędziach, surowcach, półproduktach lub gotowych wyrobach, bez potrzeby określania jego stężenia;
czynników rakotwórczych – substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, określone przepisami wydanymi na podstawie art. 222 § 3 Kodeksu pracy, oraz lokalizacja nowotworu i okres latencji;
sposobu wykonywania pracy – określenie stopnia obciążenia wysiłkiem fizycznym oraz analiza czynności, które mogą prowadzić do nadmiernego obciążenia określonych narządów lub układów organizmu ludzkiego.

Rozpoznanie choroby zawodowej

Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych (art. 235² Kodeksu pracy).

Obowiązki pracodawcy w zakresie zapobiegania chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z pracą

Zgodnie z art. 227 Kodeksu pracy, pracodawca ma obowiązek:

utrzymywać w należytym stanie urządzenia, które ograniczają lub eliminują szkodliwe dla zdrowia czynniki występujące w środowisku pracy, a także urządzenia służące do pomiaru tych czynników;
na własny koszt przeprowadzać badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań, a także udostępniać je pracownikom (szczegóły w rozdziale XI).

Postępowanie pracodawcy w przypadku podejrzenia choroby zawodowej u pracownika

Zgodnie z art. 235 Kodeksu pracy, w sytuacji podejrzenia, że pracownik cierpi na chorobę zawodową, pracodawca ma obowiązek:

niezwłocznie zgłosić podejrzenie choroby zawodowej do odpowiednich organów:
- Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
- Okręgowego Inspektora Pracy.
Wzór zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej jest dostępny w załączniku 1 do rozporządzenia dotyczącego dokumentowania chorób zawodowych i ich skutków.
przeprowadzić analizę przyczyn choroby, jej charakterystyki oraz skali zagrożenia, współpracując w tym zakresie z właściwym powiatowym inspektorem sanitarnym.
usunąć czynniki, które mogłyby prowadzić do rozwoju choroby zawodowej, oraz podjąć odpowiednie działania zapobiegawcze.
realizować zalecenia lekarza, w tym przenieść pracownika na inne stanowisko pracy, gdzie nie występują czynniki mogące pogorszyć jego stan zdrowia.
wypłacić pracownikowi dodatek wyrównawczy w wysokości utraconego wynagrodzenia w związku z przeniesieniem na inne stanowisko, przez maksymalnie 6 miesięcy.
prowadzić rejestr przypadków chorób zawodowych oraz podejrzeń o takie choroby.

Kto i w jakiej formie zgłasza podejrzenie choroby zawodowej?

Podejrzenie choroby zawodowej może zgłosić:

pracodawca zatrudniający pracownika, u którego podejrzewa się chorobę zawodową,
lekarz orzecznik jednostki orzeczniczej zajmującej się chorobami zawodowymi,
pracownik lub były pracownik, który podejrzewa chorobę zawodową.

Aktualnie zatrudniony pracownik zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza, który sprawuje nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną.

Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej odbywa się na piśmie, przy użyciu formularza, którego wzór znajduje się w załączniku nr 1 do rozporządzenia o dokumentowaniu chorób zawodowych i ich skutków.

Obowiązki lekarza lub lekarza dentysty w przypadku podejrzenia choroby zawodowej:

Lekarz lub lekarz dentysta, który w trakcie wykonywania swoich obowiązków zawodowych podejrzewa, że pacjent może cierpieć na chorobę zawodową, zobowiązany jest skierować go na odpowiednie badania, które pozwolą na wydanie orzeczenia dotyczącego rozpoznania lub wykluczenia choroby zawodowej.

Zgodnie z §2 ust. 5 rozporządzenia o dokumentowaniu chorób zawodowych i ich skutków, skierowanie na badania związane z podejrzeniem choroby zawodowej powinno zawierać:

dane identyfikacyjne osoby badanej (imię, nazwisko, adres zamieszkania, numer PESEL lub, w przypadku jego braku, data i miejsce urodzenia),
dane identyfikacyjne podmiotu kierującego na badanie (nazwa, adres),
nazwę podejrzewanej choroby zawodowej oraz numer jej pozycji w wykazie chorób zawodowych, który jest określony w przepisach na podstawie art. 237 § 1 pkt 3-6 oraz § 11 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy,
podpis i pieczęć lekarza lub lekarza dentysty kierującego na badania w związku z podejrzeniem choroby zawodowej.

W przypadku stwierdzenia u pracownika objawów choroby zawodowej, potwierdzonych orzeczeniem lekarskim, pracodawca ma obowiązek przeniesienia pracownika do innego stanowiska pracy, na którym nie będzie narażony na działanie czynnika, który wywołał objawy choroby zawodowej.

Przeniesienie powinno nastąpić zgodnie z terminem i na okres wskazany w orzeczeniu lekarskim. Pracodawca nie musi wypowiadać pracownikowi warunków pracy (wypowiedzenie zmieniające), jednak w przypadku, gdy zmiana stanowiska skutkuje obniżeniem wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy, który ma na celu wyrównanie utraconego wynagrodzenia przez maksymalnie 6 miesięcy.

Jeżeli pracownik nie zostanie przeniesiony do innej pracy w terminie określonym w orzeczeniu lekarskim, pracodawca ma prawo rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia.

Obowiązek przeniesienia pracownika do innej pracy z zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia przez 6 miesięcy dotyczy również pracownika, któremu orzeczono niezdolność do wykonywania dotychczasowej pracy z powodu choroby zawodowej, ale który nie został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Rozpoczęcie postępowania w celu ustalenia rozpoznania choroby zawodowej lub jej braku

Postępowanie w sprawie ustalenia choroby zawodowej rozpoczyna właściwy Państwowy Inspektor Sanitarny po otrzymaniu zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej. W szczególności, kieruje on pracownika lub byłego pracownika, u którego występują objawy choroby zawodowej, na badania do lekarza orzecznika jednostki orzeczniczej ds. chorób zawodowych w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej lub stwierdzeniu braku podstaw do jej rozpoznania.

Państwowy Inspektor Sanitarny (odpowiedzialny za rozpoznanie sprawy):

Sporządza kartę narażenia zawodowego i kieruje pracownika lub byłego pracownika z objawami choroby zawodowej na badania do lekarza orzecznika jednostki orzeczniczej.
W sytuacji, gdy zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej jest ewidentnie nieuzasadnione, wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania w sprawie podejrzenia choroby zawodowej.

Informacje, których lekarz orzecznik może żądać

Lekarz orzecznik wydaje orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej rozpoznania na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika lub byłego pracownika, dokumentacji dotyczącej zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego. Każdy pracownik powinien mieć udokumentowany przebieg zatrudnienia u pracodawcy oraz ocenę narażenia zawodowego na czynniki szkodliwe (w tym uczulające) i niebezpieczne.

Jeśli posiadane przez lekarza orzecznika informacje będą niewystarczające, lekarz może zwrócić się do pracodawcy o ich uzupełnienie, obejmujące m.in. przebieg pracy zawodowej pracownika lub byłego pracownika, w tym godziny nadliczbowe, dane o narażeniu zawodowym, wyniki pomiarów czynników szkodliwych na stanowiskach pracy, na których pracownik był zatrudniony, stosowane przez niego środki ochrony indywidualnej, a także, w przypadku narażenia na alergeny, próbkę substancji w celu przeprowadzenia badań diagnostycznych.

Rozpoznanie choroby zawodowej opiera się na:

Wynikach przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika lub byłego pracownika.
Dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz ocenie narażenia zawodowego.

Dane o narażeniu zawodowym obejmują:

Udokumentowanie przebiegu zatrudnienia oraz organizacji pracy zawodowej, w tym godziny nadliczbowe.
Wyniki pomiarów czynników szkodliwych na stanowiskach pracy, na których pracownik był zatrudniony.
Stosowane przez pracownika środki ochrony indywidualnej.
Narażenie na alergeny.
Przekazanie próbki substancji niezbędnej do przeprowadzenia badań diagnostycznych.

Odwołanie od orzeczenia lekarskiego w sprawie braku rozpoznania choroby zawodowej

Postępowanie orzecznicze dotyczące rozpoznania choroby zawodowej jest dwuetapowe. Od orzeczenia lekarskiego wydanego w jednostce orzeczniczej I stopnia, pracownikowi lub byłemu pracownikowi przysługuje odwołanie do jednostki orzeczniczej II stopnia. Odwołanie należy złożyć w terminie 14 dni od daty otrzymania orzeczenia lekarskiego, za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia, która wydała zaskarżone orzeczenie. Orzeczenie wydane przez jednostkę orzeczniczą II stopnia jest ostateczne.

Kto wydaje decyzję w sprawie stwierdzenia choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej?

Decyzję o uznaniu choroby zawodowej lub decyzję o braku podstaw do jej stwierdzenia podejmuje odpowiedni Państwowy Inspektor Sanitarny, bazując na zgromadzonym materiale dowodowym, w tym szczególnie na danych zawartych w orzeczeniu lekarskim oraz ocenie narażenia zawodowego pracownika lub byłego pracownika. Jeśli zgromadzony materiał dowodowy okaże się niewystarczający do podjęcia decyzji, Państwowy Inspektor Sanitarny ma prawo żądać dodatkowego uzasadnienia do orzeczenia lekarskiego, a także zwrócić się do jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkowe konsultacje lub podjąć inne działania.

Strony mają prawo do odwołania się od decyzji w sprawie stwierdzenia choroby zawodowej.

Postępowanie w sprawie stwierdzenia choroby zawodowej przebiega dwuinstancyjnie.

Od decyzji powiatowego inspektora sanitarnego w sprawie choroby zawodowej stronom przysługuje odwołanie do wojewódzkiego inspektora sanitarnego, za pośrednictwem powiatowego inspektora sanitarnego, który wydał decyzję, w terminie 14 dni od daty jej otrzymania.

Na decyzję wojewódzkiego inspektora sanitarnego strony mogą wnieść skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, w terminie 30 dni od jej otrzymania, za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Od orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego, którą należy wnieść w terminie 30 dni od otrzymania odpisu orzeczenia wraz z uzasadnieniem.

Czy pracownik może dochodzić od pracodawcy roszczeń odszkodowawczych z tytułu innej choroby niż choroba zawodowa?

Według Uchwały Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego III PZP 85/86 z dnia 4 grudnia 1987 r., pracownik, który doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek choroby wywołanej warunkami pracy, która nie jest uznawana za chorobę zawodową, ma prawo dochodzić roszczeń odszkodowawczych od pracodawcy na podstawie przepisów prawa cywilnego, zgodnie z art. 300 Kodeksu pracy. Sąd Najwyższy wskazał, że nie wszystkie choroby związane z warunkami pracy są objęte regulacjami dotyczącymi chorób zawodowych. W związku z brakiem pełnej regulacji w tym zakresie, art. 300 Kodeksu pracy pozwala na zastosowanie odpowiednich przepisów Kodeksu cywilnego (art. 415 i 435 Kodeksu cywilnego), ponieważ słuszne i sprawiedliwe społecznie jest umożliwienie pracownikom dochodzenia odszkodowania za utratę zdrowia spowodowaną innymi schorzeniami niż choroba zawodowa.

Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej nie jest jednoznaczna z przyznaniem świadczeń przewidzianych w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Świadczenia te przyznawane są po przeprowadzeniu przewidzianej prawem procedury i wydaniu decyzji o przyznaniu świadczeń przez właściwy Zakład Ubezpieczeń Społecznych.