EDUKACJA PRAWNA- WYPADKI PRZY PRACY

Co to jest wypadek przy pracy?

Wypadek przy pracy to zdarzenie, które charakteryzuje się jednoczesnym wystąpieniem czterech kluczowych cech:

Nagłość – Zdarzenie musi wystąpić niespodziewanie, w trakcie pracy. Orzecznictwo sądowe precyzuje, że wypadek przy pracy powinien wydarzyć się w czasie roboczym, na przykład porażenie prądem, upadek na schodach czy wypadek samochodowy. Wypadek związany z emocjonalnym stresem (np. zawał serca po stresującej rozmowie z przełożonym) może być również uznany za wypadek przy pracy, jeśli wystąpi tuż przed zakończeniem pracy.
Przyczyna zewnętrzna – Wypadek musi być spowodowany czynnikiem zewnętrznym, a nie wewnętrzną kondycją zdrowotną pracownika (np. chorobą). Takimi przyczynami zewnętrznymi mogą być: uszkodzenie urządzeń, brak osłon na maszynach, nieprawidłowe działanie innych osób lub czynniki atmosferyczne. Ważne jest, aby przyczyna zewnętrzna była sprawcza, czyli miała decydujący wpływ na zdarzenie, nawet jeśli współdziałała z innymi czynnikami, np. nadmierny wysiłek fizyczny mogący doprowadzić do zawału serca.
Związek z pracą – Wypadek musi wystąpić podczas wykonywania obowiązków służbowych, nawet jeśli nie wynika z konkretnego polecenia przełożonego. Może to być także zdarzenie, które ma miejsce podczas podróży służbowej lub w drodze do i z pracy.
Uraz lub śmierć – Wypadek musi prowadzić do uszkodzenia ciała lub narządów wewnętrznych pracownika. Może to obejmować takie obrażenia jak złamania, skaleczenia, oparzenia (w tym chemiczne), amputacje, zatrucia, duszenia, a także skutki stresu psychicznego wywołanego traumatycznym zdarzeniem. Uraz nie musi prowadzić do niezdolności do pracy, tj. nie wymaga zwolnienia lekarskiego.

Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego podczas:

wykonywania pracy lub współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy,
wykonywania innych czynności, które opisuje ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Wypadek równorzędny z wypadkiem przy pracy

W sytuacji, gdy pracownik doznaje wypadku w trakcie wykonywania obowiązków, które nie mają bezpośredniego związku z jego pracą, mówimy o wypadku zrównanym z wypadkiem przy pracy. Tego typu zdarzenia uprawniają pracownika do świadczeń ubezpieczeniowych, jeśli wypadek zdarzył się:

w trakcie podróży służbowej, np. w drodze do miejsca delegowania, między miejscem zakwaterowania a miejscem pracy, albo w samym miejscu zakwaterowania, chyba że wypadek był wynikiem działań pracownika, które nie miały związku z jego zadaniami,
podczas uczestnictwa w szkoleniu z zakresu powszechnej samoobrony,
przy wykonywaniu zadań zleconych przez organizacje związkowe działające u pracodawcy.

Rodzaje wypadków przy pracy

Śmiertelny wypadek przy pracy – gdy pracownik ponosi śmierć na skutek wypadku w ciągu 6 miesięcy od jego wystąpienia.
Ciężki wypadek przy pracy – wypadek prowadzący do poważnych obrażeń ciała, takich jak utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej, a także inne poważne uszkodzenia ciała lub zaburzenia zdrowia, które mają wpływ na podstawowe funkcje organizmu. Obejmuje to również choroby zagrażające życiu, nieuleczalne choroby, trwałe zaburzenia psychiczne, całkowitą lub częściową niezdolność do pracy w zawodzie lub istotne zniekształcenia ciała.
Wypadek powodujący czasową niezdolność do pracy (lekki wypadek przy pracy) – każdy inny wypadek, który nie spełnia kryteriów wypadku śmiertelnego ani ciężkiego.
Zbiorowy wypadek przy pracy – zdarzenie, w wyniku którego poszkodowane zostały co najmniej dwie osoby.

Obowiązki pracodawcy po otrzymaniu informacji o wypadku

W przypadku wystąpienia wypadku w zakładzie pracy, pracodawca ma obowiązek wykonania szeregu działań zgodnie z art. 234 Kodeksu pracy oraz rozporządzeniem dotyczącym ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Do jego obowiązków należy:

podjęcie działań mających na celu eliminację lub ograniczenie zagrożenia,
zapewnienie udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanym,
zabezpieczenie miejsca zdarzenia,
natychmiastowe poinformowanie właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora w przypadku wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego,
powołanie zespołu powypadkowego,
zapewnienie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku,
wdrożenie wniosków oraz działań zapobiegawczych,
umożliwienie zespołowi powypadkowemu sporządzenia protokołu powypadkowego, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy,
zatwierdzenie protokołu powypadkowego,
dostarczenie protokołu powypadkowego poszkodowanemu,
dostarczenie protokołu powypadkowego właściwemu inspektorowi pracy w przypadku wypadków śmiertelnych, ciężkich lub zbiorowych,
zarejestrowanie wypadku w rejestrze wypadków przy pracy,
sporządzenie statystycznej karty wypadku GUS, zgodnie z przepisami dotyczącymi statystycznej karty wypadku przy pracy.

Cel postępowania powypadkowego

Postępowanie powypadkowe (dochodzenie powypadkowe) ma na celu wyjaśnienie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, aby pracownik poszkodowany mógł otrzymać świadczenia powypadkowe, a pracodawca mógł wdrożyć odpowiednie środki zapobiegawcze, mające na celu uniknięcie podobnych wypadków w przyszłości.

Szczegółowe zasady dotyczące działań zespołu powypadkowego oraz przygotowywania dokumentacji powypadkowej określa rozporządzenie Rady Ministrów dotyczące ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.

Pracodawca ma obowiązek przechowywać protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku oraz pozostałą dokumentację powypadkową przez okres 10 lat.

Zabezpieczenie miejsca wypadku

Miejsce wypadku należy odpowiednio zabezpieczyć przed:

dostępem osób nieupoważnionych,
nieuzasadnionym uruchomieniem maszyn oraz innych urządzeń technicznych, które zostały zatrzymane w wyniku wypadku,
przemieszczeniem maszyn, urządzeń technicznych oraz innych przedmiotów, które mogłyby mieć związek z wypadkiem lub mogą pomóc w ustaleniu jego okoliczności i przyczyn.

W przypadku wypadku o charakterze lekkim, pracodawca może wyrazić zgodę na uruchomienie maszyn lub wprowadzenie zmian w miejscu zdarzenia, po przeprowadzeniu oględzin oraz ewentualnym sporządzeniu szkicu lub wykonaniu zdjęć miejsca wypadku. Dodatkowo, należy udokumentować wszystkie możliwe okoliczności, które pomogą ustalić przebieg i przyczyny wypadku.

W przypadku wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego, zgoda na uruchomienie maszyn lub dokonanie zmian w miejscu wypadku musi zostać uzgodniona przez pracodawcę z właściwym inspektorem pracy oraz prokuratorem.

Skład zespołu powypadkowego

Po wystąpieniu wypadku w zakładzie pracy należy powołać zespół powypadkowy, który powinien składać się co najmniej z dwóch osób. Skład zespołu zależy od sytuacji w danym zakładzie:

Jeśli w zakładzie funkcjonuje służba BHP (w przypadku zatrudnienia powyżej 100 pracowników) oraz działają związki zawodowe i społeczna inspekcja pracy, zespół powinien składać się z pracownika służby BHP oraz społecznego inspektora pracy.
W przypadku, gdy w zakładzie nie ma służby BHP ani związków zawodowych i społecznej inspekcji pracy, skład zespołu to pracodawca lub pracownik odpowiedzialny za BHP oraz specjalista spoza zakładu pracy i przedstawiciel załogi. Pracodawca, pracownik i specjalista muszą spełniać wymagania formalne, w tym odpowiednie przeszkolenie, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy (art. 23711 § 1 i § 2).
W przypadku zakładów pracy, w których zatrudnionych jest niewielu pracowników, jeśli nie można powołać zespołu w składzie wskazanym powyżej, zespół powinien składać się z pracodawcy i specjalisty spoza zakładu pracy.

Zespół powypadkowy można powołać każdorazowo po zaistnieniu wypadku lub ustalić stały skład zespołu na czas nieokreślony, aż do momentu odwołania. Najlepszym rozwiązaniem jest powołanie zespołu poprzez pisemne zarządzenie, którego kopia powinna zostać dołączona do protokołu powypadkowego w dokumentacji powypadkowej.

Zespół powypadkowy ma obowiązek natychmiast przystąpić do ustalania okoliczności i przyczyn wypadku po jego zgłoszeniu, czyli bezpośrednio po jego powołaniu przez pracodawcę. Koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków ponosi pracodawca.

Termin sporządzenia dokumentacji powypadkowej

Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku, protokół powypadkowy. Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku w terminie dłuższym niż 14 dni, jeżeli nastąpiły uzasadnione przeszkody lub trudności, wymaga podania przyczyn tego opóźnienia w treści protokołu powypadkowego.

Rejestr wypadków przy pracy

Na podstawie wszystkich protokołów powypadkowych należy prowadzić w zakładzie rejestr wypadków przy pracy. W rejestrze tym odnotowuje się zdarzenia wypadkowe osób będących pracownikami, w praktyce najczęściej w ujęciu rocznym. Jeśli w zakładzie pracują osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych, dokumentacja powypadkowa rejestrowana jest w kartach wypadków i takie karty należy również przechowywać, niezależnie od prowadzonego rejestru wypadków.

W rejestrze wypadków powinny znaleźć się następujące informacje:

imię i nazwisko poszkodowanego,
miejsce i data wypadku,
informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego,
data sporządzenia protokołu powypadkowego,
stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy,
data przekazania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy,
liczba dni niezdolności do pracy,
inne informacje, niebędące danymi osobowymi, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe, w tym wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego.